رقیه فاضل، پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت، در گفتگو با فاطمه جوادی، خبرنگار پایگاه خبری تشکیلاتی بعثنا در سلسله جلسات اعتماد گفت:

در پاسخ به این پرسش که ” چرا عدالت در آموزش و پرورش اهمیت دارد؟ می­توان گفت به دلیل اینکه اولا خود آموزش است که از عرصه‌های اجتماعی ماست که در این عدالت اجتماعی و عقب ماندگی و باید یک مراقبت ویژه کرد. 

نکته دوم این است که عدالت در عرصه آموزش قابلیت ترجمه در بسیاری از قلمروهای زندگی اجتماعی ما را دارد، از منظر فلسفی آموزش و تربیت یک حق حیات معنوی انسان است. با توجه به اینکه رفع عقب ماندگی ها در عرصه عدالت آموزشی یکی از مسئله استراتژیک ما هست اگر بخواهیم راهبردی را تعیین کنیم چه باید بکنیم؟ ما وقتی حرف از راهبردی می‌زنیم منظورمان اینست در یک محیطی قرار داریم که پیچیده، متغیر و رقابتیست و البته که پیچیده است یعنی دارای عوامل متعدد و متنوعیست یعنی هم از لحاظ تعداد و هم از لحاظ انواع که خیلی گسترده و پرشمار است .رقابتی یعنی ما در میدانی حضور داریم که تک عامل و فضای انحصاری در دست او نیست.

فاضل در ادامه اظهار کرد:

طی این سال ها به جای تقویت مدرسه دولتی رفته ایم به دنبال استفاده کردن یا به زبانی دوپینگ کردن مدرسه دولتی با خرید خدمت از بخش خصوصی. مدرسه دولتی را تحویل یک موسسه خوشنام مدرسه غیر دولتی میدادیم و او می‌توانست معلم را با خودش بیاورد. طبق پژوهشی که درعرصه خرید خدمات آموزشی در استان خراسان رضوی داشتم، کیفیت آموزشی در آنجا بسیار افت کرده بود و چه از منظر کیفیت معلم، کیفیت تدریس و مسائلی از این دست. در طی این سال ها در یک جریانی قرار گرفته ایم که واقعا ما افت کیفیت و نحیف شدن مدرسه دولتی را می بینیم. در مدرسه دولتی چه کسی حضور دارد الا مردم؟ اکنون آن افرادی که جای دیگری انتخاب دیگری نداشتند ما باید کاری می کردیم کسانی که انتخابی جز مدرسه دولتی ندارند، از بودن در مدرسه دولتی خوشحال بشوند. لذا تبعیض مثبت به نفع مدرسه دولتی در برابر بخش خصوصی و مدارس غیر دولتی؛ تبعیض مثبت به نفع مردم در برابر سرمایه دارن آموزشی؛ تبعیض مثبت به نفع محرومین است.

او در بیان این مطلب که ما به گفتمان عدالت آموزشی احتیاج داریم تشریح کرد:

 عملا ما درگیر با یک جریانی شده ایم که این دوگانه ی محرومین و سرمایه داران رنگ باخته است در حالی که اصلا انقلاب اسلامی آمد که دوگانه های بیجا و یکسری دوگانه ها را از بین ببرد و دوگانه های واقعی را پایه گذاری کند. دوگانه های بیجا، دوگانه هایی است که به ظاهر قرار نیست برای ما اهمیت داشته باشد به عبارتی دوگانه اصیلی نیست یعنی ما اقوام را اصالتا جدا از هم نمی‌بینیم، جنسیت را جدا از هم نمی‌بینیم، مذهب را اساسا جدا از هم نمی‌بینیم؛ اما یک مرز کشی جدی داریم و آن مرزکشی ظالم و مظلوم، مرز کشی استضعاف و استکباراست.

اگر ما بخواهیم مسئله عدالت آموزشی را ذیل آن کیفیت بخشی مدرسه دولتی دنبال بکنیم، مسئله مدرسه دولتی میشود مدرسه یک نظام آموزشی. فرزندان مسئولین تا یک رده ای حتما در مدارس دولتی ثبت نام بکنند خود این باعث میشود که ما یک مقداری منافع را بخواهیم درگیر بکنیم و مدرسه ی دولتی به عنوان یه مسئله ی اساسی بشود مسئله ی یک.  نکته ی دیگر اینست که هر جهت گیری که ممکن هست مدرسه ی دولتی ما را تضعیف کند و متناسب با آن مدارس غیردولتی یا مدارس خاص و غیردولتی مارا صرفاً بخواهد نظم بدهد از این کار جلوگیری کنیم.

رقیه فاضل در خصوص مدارس توضیح داد:

 من در این عرصه معتقد هستم که می‌شود مدارس خاص قوانینی برای ایجاد برابری و برادری است و بهره بردن دانش آموز منطقه ی محروم از معلم خوب. اینجا باید یک ملاحظه خیلی جدی وجود داشته باشد و مراقبت بکنیم که حتما محقق بشود. من معتقد هستم که باید به عنوان یک مدرسه خاص معلمان آموزش و پرورش ما نباید محدود به مدارس خاص باشند حتما باید آن معلمی که در مدرسه ی استعداد درخشان یا نمونه حضور دارد در جای دیگر هم در دسترس دانش آموز مدارس دولتی ما هم باشد و ازطرف دیگرمعتقدم که مدل های دیگری هم میشود به سمپاد نگاه کرد که استعداد های درخشان به گونه ی دیگری در کنار دیگر دانش آموزان برنامه های اختصاصی دیگری هم داشته باشند. با یک تعریفی از عدالت میتوانیم خیلی جدی بپردازیم به شرایطی که همه استعداد هارا ببینیم، اختصاصی بودن استعداد را نبینیم. به عنوان یک گامی که میشود به آن توجه داشت ما نتوانستیم مدارس خاص و دولتی و سمپاد و نمونه را عادلانه کنیم...

وی در خصوص مدارس دولتی اظهار داشت:

 من معتقدم می‌شود سهمیه برای مناطق محروم برقرار کرد و خود این می‌تواند برای ایجاد عدالت آموزشی کمک کننده باشد و بازدیدی از استعدادهای درخشان داشته باشیم. حتی اصلاح یکسری از ساختار ها که حذف اختصاصی صندوق مدارس غیردولتی باشد هر سیاستی که دارد شیب را به سمت مدارس غیردولتی می‌برد و از مدارس دولتی دور می‌کند باید اصلاح شود این ساختار ها می‌تواند مسئله جدی باشد.  به عبارتی ما احتیاج داریم مرور کنیم سال هایی که به نفع مدارس غیر دولتی و به ضرر مردم عادی جامعه رقم خورده است اصلاح شود یعنی هم اصلاح گذشته و هم ایجاد سازو کار و ساختارهایی که می‌تواند یک  تبعیض مثبتی به نفع مردم و محرومین ایجاد کند..

او در پاسخ به سوال محرومیت زدایی آموزشی یعنی چه؟ تشریح کرد:

 ما طی سالیان کیفیت آموزش و پرورش را می‌سنجیم، می‌بینیم که مدارس مناطق محروم ما مثل مدارس روستایی و عشایری ما یا مدارسی که در حاشیه ی شهر های کلان وجود دارند دستاورد های کمی می‌بینیم خود این یعنی ما دچار فقر آموزشی هستیم باید با این مورد مبارزه شود برای این امراحتیاج داریم به برنامه محرومیت زدا؛ معلمانی که آماده اند برای محرومیت زدایی در روستا هم‌چنین مشوق هایی که می‌تواند وجود داشته باشد.

فاضل در پایان صحبت های خود بیان کرد:

  اگر میخواهیم جامعه رو به پیشرفت باشد احتیاج داریم هر دانش آموزی به جای اینکه دغدغه مند پیشرفت شخصی باشد خود را در پیوند با جامعه بداند، اینجاست که مسئله هویت ملی پیش می آید؛ یعنی به جای اینکه تاکید کنیم بر هویت های فردی و قومیتی کاری کنیم که دانش آموز به سمت هویت های چند پایه برود لذا در عرصه پرورش هویت ملی احتیاج داریم به گسترش تشکل های دانش آموزی و تشکل های معلمی و والدین که این می‌تواند مسئله هویت ملی را به دنبال داشته باشد.