شنبه ۱۰ آبان ۱۴۰۴

۱۹:۲۹ - ۱۴۰۴/۰۷/۲۱

یادداشت معاونت فرهنگسازی حوزه‌ی خواهران شهر تهران

علاج، علم عملیاتی است

دانشگاهی که قصد بر آن داشت تا دانشجومعلمان را چنان بار بیاورد که مدام میان میدان ایده و عمل در تکاپو باشند، حالا درگیر "ظواهر" و نامسئله‌ها شده است!

علاج، علم عملیاتی است

به گزارش پایگاه خبری تشکیلاتی بعثنا، زینب مقصودی، معاونت فرهنگسازی حوزه‌ی خواهران شهر تهران در یادداشتی نوشت:

قرار بر این بود که «کیفیّت کار در این دانشگاه [فرهنگیان] …جوری باشد که ساخت معلّم تراز و مورد نیاز در آن ممکن باشد و تحقّق پیدا کند.»¹ اما حالا ماجرا از این قرار است که دانشگاهی که قصد بر آن داشت تا دانشجومعلمان را چنان بار بیاورد که دانشجو، لحظه‌ای آرام نگیرد و مدام میان میدان ایده و عمل در تکاپو باشد، حالا درگیر “ظواهر” و نامسئله‌هایی مانند افزایش سقف سنی، ۳۱ دانشگاهی شدن و… شده و تنها در تئوری‌های به تاریخِ حداقل ده‌سالِ پیش به روز شده‌، دم از اقدام و عملِ مشکل‌گشا می‌زند.

دانشگاه فرهنگیان سازنده‌ی شخصیت معلم است؛

«دانشگاه فرهنگیان محلّ تربیت همان عنصری است که آن‌همه تأثیرات را دارد!»² از همین‌رو است که باید محلی برای ارائه‌ی نوعی از علم و دانش باشد که روح شیفته و تشنه‌ی دانشجومعلمان را تسکین دهد و سپس آن‌ها را تا قدم اولِ یک پروژه‌ی عملیِ سودمند هدایت کند و باقی کار را به دست خودشان بسپارد؛ نه آنکه فعالیت، مقاله، تکلیف، پایان‌نامه و پروژه‌های خواسته شده و انجام آن‌ها طبق ساختارهای محدود کننده، فرصت هرگونه اقدام و خلاقیت دیگری را از دانشجو بگیرد. ‌

«هدف مقالات علمی، مقالات پژوهشی و پایان‌نامه‌ها باید کمک به مسائل کشور باشد؛ هدف اصلی این است. …پابند نباشیم به کارهای روزنامه‌ای -به تعبیر فرنگی «ژورنالیستی»- که یک نفری بردارد در یک روزنامه‌ای یک‌مقاله‌ای مثلاً درباره‌ی ارتباطات بین‌الملل، درباره‌ی مسائل سیاسی و مانند این‌ها بنویسد؛ به اینها متّکی نباشیم؛ کار علمی درستی انجام بگیرد.»³

در غالب دانشگاه‌ها، دانشجویان عمر جوانیِ خود را به پای واحد‌های درسی‌ای می‌گذارند که از رسالت اصلی خویش یعنی سیراب کردن دانشجو، فاصله گرفته‌ و در عوض‌، حس خفگی را به دانشجو منتقل می‌کنند.

تجارب میدانی ثابت کرده است که دانشجویان تشنه‌ی رویارویی با اقداماتی هستند که آبی بر آتشِ نیافتنِ “راهی برای اثرگذاریِ” آن‌ها باشد، تشنه‌ی یافتن بستری برای “نقش‌آفرینی” که شخصیت آن‌ها را به مجموعه‌ای گره زده و حس هویّت را، حس متعلق به جایی یا کاری بودن را، در آن‌ها زنده کند که «وقتی یک جوان احساس هویّت کرد، از انحراف، از خیانت، از سستی و تنبلی پرهیز خواهد کرد.»⁴ آن‌چه که به حس انفعال در وجود دانشجو دامن می‌زند، نیافتن یک‌ خروجی عملی برای انبوهی از تعلیمات است.

خواندن کتبی که هنوز از تکرار بدیهیات، نظریه‌های منسوخ‌شده و راهکارهای مناسبِ سال‌های پیش دست نکشیده‌است، عاملی‌ست تا دانشجو در روندی فرسایشی، مسیر آموختن را پیش بگیرد. «کار اصلی دانشجو [فراگیری] «علم» است ـ لکن در کنار دانشجویی و کار علمی، آینده‌نگری، نگاه به جامعه، نگاه به مردم، نگاه به مشکلات، جزو وظایف حتمی دانشجو است.»⁵

در کدام واحد درسی -با صرف‌نظر از نام و عنوان درس- می‌توان این عناوین را به معنای حقیقی آموخت؟ در کدام واحد درسی، استاد گرامی دغدغه‌ی چنین مواردی را در وجودِ طالبِ دانشجو ایجاد کرده و او را به سمت تکالیفی سوق می‌دهد که حداقل بخشی از این درد و دغدغه را آرام کند؟

برای ایرانی که از تعیین‌کنندگان معاملات جهانی در فصل تازه‌ی جهان خواهد بود، چه تعداد نیروی جوان و دانشجو به درستی نقش مهم خود را درک کرده‌اند؟ مگر نه آنکه آن پیر ما فرمود «جوان‌ها آماده باشند برای حضور در میدان‌های گوناگون؛ خودشان را آماده کنند برای کشیدن بارهای سنگین. جوان‌ها پیشرانند، پیشران جامعه‌اند؛ خودشان را  از لحاظ صلاحیّت‌های گوناگون اخلاقی و علمی و غیره، برای نقش‌آفرینی در پیشرانی آماده کنند.»⁶؟

تعداد گزارش‌ها کم نیست، اما کافی هم نیست.

معنای این حرف این است که «همه باید تلاش کنیم تا این حرکت علمی، …یعنی یک حرکت مبتکرانه، راه‌های میان‌بُر، جهش جدید، خیزش جدید اتّفاق بیفتد.»⁷ از بسترهای اولیه‌ای که باید این امر در آن محقق شود، یقیناً می‌توان به بستر دانشگاه به عنوان یکی از بازوهای اساسیِ تعلیم و تربیت، در امتداد مسیر آموزش و پرورش اشاره کرد. «[دانشگاه] سه وظیفه‌ی اصلی دارد: اوّل، عالِم تربیت کند، دوّم، علم تولید کند، سوّم، به تربیت عالِم و تولید علم جهت بدهد. …همه‌ی ارکان دانشگاه باید به این سه نقطه توجّه کنند؛ مدیر، استاد، دانشجو، متن درسی، فرایندهای آموزشی، همه باید در خدمت این سه جهت باشند.»⁸

البته ناگفته نماند که «ساختار فعلی و قدیمی آموزش‌وپرورش جوابگو نیست. …آموزش‌وپرورش ایران اسلامی ساختار مخصوص به خودش را لازم دارد، با توجّه به همه‌ی جهات. این شکل مناسب، این قواره‌ی لازم، این ساختار لازم و مورد نیاز را، که حتماً باید تحوّلی باشد و متناسب با نیازها باشد، به بهترین وجهی دنبال کنید.»⁹

و برای شروع تحول، چه‌چیزی اثرگذارتر از تربیت افراد تحول‌خواه؟

چه‌چیزی هوشمندانه‌تر از پرورش معلمانِ آینده‌ساز؟ و چه‌چیزی نقطه‌زن‌تر از تعدیل نگاه، تزریق علم نافع و تسهیل کردن مسیر ارتقای دانشگاه فرهنگیان؟ راهکارش هم آنکه «این دانشگاه باید محلّ رفت و آمد برترین اساتید علمی و ایمانی و اخلاقی و رفتاری باشد؛ [باید] شخصیّت‌های برجسته‌ی علمی، شخصیّت‌های برجسته‌ی اخلاقی و فکری و فرهنگی در این دانشگاه رفت و آمدداشته باشند؛ این دانشگاه جای بسیار مهمّی است. …نگذارید این دانشگاه ضعیف بشود. هرچه می‌توانید در تصحیح رفتار دانشگاه فرهنگیان تلاش کنید.»¹⁰

خلاصه‌ی عرض این است که

تمام دست‌اندرکارانِ گرامی! باید «یک مقداری در این زمینه‌ها عملیّاتی‌تر وارد بشوید.»¹¹ و «دانشگاه‌ها را از لحاظ دانش و پژوهش، هرچه می‌توانید غنی کنید.»¹²

اعتماد دانشجویان به دغدغه‌مندی و تلاش مسئولین دانشگاهی و غیردانشگاهیِ مرتبط، آن‌چنان قوی است که با ذکر این سخنان، انتقادات و پیشنهادات، کنار آن‌ها ایستاده‌، بازنگری نقشه‌ی جامع علمی کشور را به دست آنان سپرده و خواهان تحولات حقیقی هستند؛ آن‌چنان که در تمامی لایه‌های بستر علم‌آموزی، انقلابی نو در راستای قدرت‌مندتر شدن ایران اسلامی و ایرانیِ مبارز رخ دهد.

ما به نزدیکی قله‌ها رسیده‌ایم و حال «برای ورود به یک فصل تازه‌ای از تحرّک علمی باید خودمان را آماده کنیم؛ بیمِ آن وجود دارد که ما از مسابقه‌ی علمی دنیا عقب بمانیم؛ جدّاً این بیم وجود دارد. …اَلعِلمُ سُلطان‌؛ علم قدرت است. اگر بخواهیم کشور از آسیب‌های متعارف کشورهای دنیا مصون و برکنار بماند، در درجه‌ی اوّل، یک کار مهم پیشرفت علمی است؛ اگر عقب ماندیم، آسیب‌پذیر خواهیم شد؛ باید تلاش کنیم عقب نمانیم.»¹³

نگاهی دوباره به اهداف ترور رژیم ملعون صهیونیستی در جنگ دوازده‌روزه و گذر از کنار مزار شهیدانی که با لقب “دانشمند شهید” شاهدمثالی برای وارد شدن به گام دوم جهاد علمی شده‌اند، گواه آن است که نزاع دائمی خیر و شر بر سر موجودیّت یکدیگر، حالا عرصه‌ی متفاوتی از نبرد را درگیر کرده‌است و سرانجام این‌جنگ را در افق و میدان فراتری به نام “رزمِ علم” دنبال می‌کند.

به عبارت دیگر، همه‌ی شما جوانان و مسئولان و دغدغه‌مندان! رزم آغاز شده و دیگر رزمایش کافی‌ست؛ حالا باید «این راه را با احساس مسئولیّت بیشتر و همچون یک جهاد در پیش گیرید. سنگ بنای یک انقلاب علمی در کشور گذاشته شده و این انقلاب، شهیدانی از قبیل شهدای هسته‌ای نیز داده است. [باید] به‌پاخیزید و دشمن بدخواه و کینه‌توز را که از جهاد علمی شما به شدّت بیمناک است، ناکام سازید.»¹⁴

 

 

 

۱. بیانات در دیدار با معلمان ۱۴۰۴.۲.۲۷

۲. بیانات در دیدار با معلمان ۱۴۰۴.۲.۲۷

۳. بیانات در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی ۱۴۰۲.۷.۲۵

۴. بیانات در دانشگاه فرهنگیان ۱۳۹۷.۲.۱۹

۵. بیانات در دیدار رمضانی دانشجویان ۱۴۰۳.۱.۱۹

۶. بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی ۱۴۰۲.۱۱.۲۹

۷. بیانات در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی ۱۴۰۲.۷.۲۵

۸. بیانات در دیدار رمضانی دانشجویان ۱۴۰۳.۱.۱۹

۹. بیانات در دیدار با معلمان ۱۴۰۴.۲.۲۷

۱۰. بیانات در دیدار با معلمان ۱۴۰۴.۲.۲۷

۱۱. بیانات در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی ۱۴۰۲.۷.۲۵

۱۲. بیانات در مراسم مشترک دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های افسری نیروهای مسلح ۱۴۰۲.۷.۱۸

۱۳. بیانات در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی ۱۴۰۲.۷.۲۵

۱۴. بیانیه‌ی گام دوم انقلاب خطاب به ملت ایران ۱۳۹۷.۱۱.۲۲

مطالب مرتبط