به گزارش پایگاه خبری-تشکیلاتی بعثنا، رقیه محمدی‌مصیری معاون سیاست‌ورزی پردیس شهید باهنر شهرکرد در یادداشتی به اهمیت محوریت قرار دادن سند تحول بنیادین در تدوین سند بودجه پرداخت:

سند تحول بنیادین، نقشه راه نظام جمهوری اسلامی ایران است که با وجود تاکیدات فراوان مقام رهبری بر لزوم آشنایی عمیق و اجرایی‌سازی کامل و بدون قید آن، این سند همچنان خاک‌خورده باقی‌مانده است.  هرچند در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای تحقق اهداف سند تحول بنیادین صورت گرفته است، اما عواملی موجب شده است که این رشد چندان چشمگیر نباشد و ضعف‌هایی دراجرایی‌سازی این سند همچنان باقی مانده باشد.

با بررسی بودجه ۱۴۰۴ در سند تحول بنیادین متوجه این نکته می‌شویم که یکی ازمشکلات بزرگ  در اجرایی‌سازی این سند  نداشتن بودجه کافی است. سند تحول بنیادین به عنوان یکی از اسناد بالادستی نظام باید روح حاکم بر سند بودجه باشد نه اینکه صرفا یک ردیف به آن اختصاص داده شود.

هرچند برخی از اهداف سند تحول مورد توجه قرار گرفته و حتی در برخی موارد رشد قابل ملاحظه‌ای داشتیم اما  وجود مشکلاتی در مسیر تحقق کامل این سند، همچون کمبود بودجه، عدم شفافیت در تخصیص منابع، کاهش بودجه پرورشی، عدم توازن در تخصیص بودجه به هزینه‌های پرسنلی و غیرپرسنلی و افزایش ناچیز بودجه اختصاصی برای اجرایی‌سازی سند که آن هم برنامه‌ای مشخص و شفافی ندارد خود دلیل بر کم‌اهمیت بودن این موضوع در نظر مسئولان دارد. این درحالیست که برای تحقق نقشه راه سند، بودجه‌ریزی مناسب، مدیریت بهینه منابع مالی و شفافیت در ردیف‌ اختصاصی و داشتن برنامه ضروری است. در زیر به بررسی تحلیلی سند تحول در بودجه ۱۴۰۴ پرداخته و برخی از نکات قابل توجه در این خصوص بیان شده است:

۱.افزایش ناچیز و نداشتن شفافیت در ردیف اجرایی‌سازی سند تحول

سال ۱۴۰۳ بودجه تخصیص یافته به اجرای سند تحول ۹,۸۷۵,۱۷۶ میلیون ریال و در سال ۱۴۰۴ بودجه اختصاصی ۱۰,۰۰۰,۰۰۰میلیون ریال است؛ که بر اساس محاسبات در سال ۱۴۰۴، نسبت به سال گذشته ۱/۲ %  افزایش پیدا کرده است.

از کم توجهی به این بخش و افزایش ناچیز آن که بگذریم ردیف‌های اجرایی سازی سند تحول باید شفاف و به گونه‌ای باشد که قابلیت عملیاتی شدن را داشته باشد درحالیکه ردیف آمده در جدول ۷ ، به طور دقیق مشخص نشده است که در چه حیطه هایی سند تحول بنیادین باید اجرا شود در واقع برنامه‌های مشخصی آورده نشده و این ردیف شفاف نیست.

۲.رشد چشمگیر بودجه سازمان نوسازی توسعه و تدریس مدارس کشور

مطابق با هدف کلان ۶ در خصوص بهسازی و تحول در نظام برنامه ریزی آموزشی و درسی، مالی و اداری و زیرساخت‌های کالبدی.

در سال ۱۴۰۳ درخواست سازمان آموزش و پرورش  در این خصوص ۶۹ همت بوده است اما میزان بودجه داده شده در این سال  ۱۲۰,۷۱۸,۶۹۴میلیون ریال بوده و در سال ۱۴۰۴ بودجه اختصاصی ۳۳۲,۰۹۵,۷۱۶میلیون ریال  که رشد  ۱۷۵٪  بودجه اختصاصی این ردیف را نشان می‌دهد البته با وجود افزایش چشمگیر بودجه در سال ۱۴۰۴ نسبت به ۱۴۰۳، باید افزایش تورم را هم مد نظر قرار داد. یک نکته مهم در این رشد آن است که در سال‌های گذشته برخی از ردیف‌های بودجه مرتبط با سازمان نوسازی توسعه و تدریس مدارس کشور به صورت غیر شفاف در بودجه قید می‌شد و در سال جاری اولاً این اعداد پیش بینی و شفاف شده‌اند ثانیاً از سایر جداول به جدول ۱ـ۷ ( متفرقه اعمال شده) منتقل شده‌اند و در نتیجه خود را در سر جمع اعتبارات جدول ۷ نشان می‌دهند.

۳.کاهش بودجه پرورشی

برخلاف راهبرد کلان ۱۴ سند تحول که بر توسعه ظرفیت‌ها و توانمندی‌های آموزشی و پرورشی برای حضور فعال و سازنده در صحنه‌های بین‌المللی و منطقه ای تاکید دارد.

در سال ۱۴۰۳ درخواست سازمان آموزش و پرورش ۱۸ همت بوده است اما در سال ۱۴۰۳ میزان بودجه داده شده ۱۵,۲۰۱,۲۳۲میلیون ریال و در سال ۱۴۰۴ بودجه اختصاصی ۱۱,۷۵۰,۰۰۰میلیون ریال بوده یعنی  ۲۲.۷ درصد کاهش نسبت به سال قبل!

بودجه اختصاصی به این بخش نشان می‌دهد که در بودجه ۱۴۰۴ به نیازها و درخواست‌های آموزش و پرورش نه تنها توچهی برای افزایش صورت نگرفته بلکه کمتر هم شده است با این حساب سرانه فعالیت‌های پرورشی هر دانش آموز با احتساب جمعیت ۱۳۵۱۳۸۰۱ دانش آموزان مدارس دولتی به میزان ۸۶۹۴۸ تومان خواهد بود البته به نظر می‌رسد این کاهش به دلیل آن است که سازمان برنامه بودجه اعتبارات طرح تامین سلامت روحی و جسمی دانش آموزان و پیشگیری و مقابله به هنگام و موثر با آسیب‌های اجتماعی نماد را که تکلیف بند به ماده ۹۲ قانون برنامه هفتم پیشرفت باشد به نوعی مشترک با این ردیف دیده است اعتبارات این طرح در جدول ۹ (متفرقه انتقال نیافته)لایه بودجه به میزان یک هزار میلیارد تومان دیده شده است.

۴.تاکید هدف عملیاتی۵ سند تحول بر تامین و بسط عدالت در برخورداری از فرصت‌های تعلیم و تربیت با کیفیت مناسب

یکی از مواردی که در این خصوص می‌توان مورد بررسی قرار داد بودجه مدارس غیردولتی است:

سال ۱۴۰۳ بودجه اختصاصی بخش غیر دولتی  ۲,۳۶۳,۸۷۵ میلیون ریال بوده است. در سال ۱۴۰۴ بخش هزینه ای سازمان مدارس غیردولتی و مراکز توسعه مردمی ۱۱ درصد کاهش داشته، بخش تملک ۱۰ درصد افزایش و بخش اختصاصی این سازمان ۱۲۵ درصد افزایش داشته که مجموعاً بودجه این سازمان در سال ۱۴۰۴ به ۳,۵۴۰,۰۰۰ میلیون ریال رسیده است. یعنی نسبت به سال گذشته افزایش ۱۹.۴% داشته است.

هرچند نمی‌توان گفت افزایش بودجه بخش غیردولتی حتماً مساوی با بی‌عدالتی است اما چند نکته که در این خصوص باید بیان کرد این است که وقتی شهریه مدارس غیردولتی به درآمد اختصاصی سازمان مدارس غیردولتی و مراکز توسعه مشارکت‌های مردمی گره زده می‌شود به این معناست که هرچه شهریه بیشتر گرفته شود درآمد اختصاصی این سازمان بیشتر است و اینجا تعارض منافع برای سازمان پیش می‌آید. از این جهت برنده این مسئله موسس مدرسه غیردولتی و سازمان می‌باشد. و از طرفی این درآمد اختصاصی ممکنه منجر به این بشود که این سازمان مجوزهای بیشتری به مدارس غیردولتی بدهد. و این خودش با عدالت آموزشی تضاد دارد و بیشتر به سمت خصوص سازی می‌رود.

۵.شکاف بین بودجه آموزش و پرورش با نیازهای واقعی این دستگاه

با وجود افزایش اختصاصی نسبت به سال قبل با توجه به تاکید راهکار ۲-۲۰ هدف عملیاتی ۲۰ سند تحول که بر شفاف سازی و برنامه ریزی برای افزایش سهم اعتبارات آموزش و پرورش از تولید ناخالص داخلی به میزان مناسب اشاره دارد.

بر اساس ردیف مندرج در لایه بودجه ۱۴۰۴ اعتبارت وزارت آموزش و پرورش (جمع جدول ۷ و جدول ۹) مجموعاً ۴.۷۵۱.۲۵۴.۹۱۷میلیون ریال است که به معنای رشد ۶۷.۸۳ درصدی اعتبارات وزارت آموزش و پرورش نسبت به قانون ۱۴۰۳ می‌باشد با این میزان از اعتبارات، سهم وزارت آموزش و پرورش از مصارف بودجه عمومی دولت ۸.۸۲ می‌باشد در سال ۱۴۰۳ این سهم ۹.۹۸ و در سال ۱۴۰۲  ۱۰.۵۷ بوده است. که البته این کاهش نسبت به سال گذشته به دلیل تفاوت جمع مصارف بودجه عمومی دولت حاصل از یکپارچه‌سازی و لحاظ شدن برخی اعتبارات در سقف بودجه (فرابودجه) نسبت به سال‌های گذشته است.

اما با وجود افزایش بودجه آموزش و پروش نسبت به سال‌های گذشته نسبت این بودجه به برآورد وزرات‌خانه از نیازهای واقعی خود که ۷۹۵۶۸۹۳۳۸ میلیون ریال (۷۹۵ هزار میلیارد تومان)  می‌باشد اختلاف وجود دارد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که برای تحقق کامل سند تحول در نظام آموزش و پرورش، ضروری است که رویکرد بودجه‌ریزی تغییر کند؛ به‌جای تخصیص ردیف مستقل به این سند، باید بودجه‌ریزی و برنامه‌ریزی به‌طور کلی بر اساس نقشه راه سند انجام شود و تمامی بخش‌ های آموزش و پرورش متناسب با راهبردها و محورهای سند تأمین مالی شوند. همچنین، با توجه به نیازهای واقعی و اهداف پیش‌بینی‌شده، بودجه اختصاص‌یافته به سند تحول باید حداقل به ۲.۶ همت افزایش یابد تا امکان اجرای کامل و مؤثر آن فراهم گردد.

در همین باره بخوانید:

• نامه به مجلس شورای اسلامی: آسیب شناسی مرکز بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان از لایحه بودجه ۱۴۰۴
• تحلیل سند بودجه با اقای صمد برزویان: بودجه، رفیق نیمه راه آموزش و پرورش