بهگزارش پایگاه خبری تشکیلاتی بعثنا، امیرمحمد معبودی، معلم و مسئول اسبق بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان اردبیل، در یادداشتی تحلیلی با نقد چارت جدید دانشگاه فرهنگیان، این ساختار را مغایر با قانون تأسیس، سند تحول بنیادین و تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری دانست و نسبت به تضعیف مأموریت ویژهٔ تربیت معلم هشدار داد.
دانشگاه فرهنگیان، بهعنوان تنها دانشگاه مأموریتگرا و رسالتمحور نظام آموزش عالی جمهوری اسلامی ایران، بر پایهٔ قانون تأسیس مصوب مجلس شورای اسلامی (مورخ ۱۳۹۱/۹/۱۵)، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۱۳۹۰)، اساسنامهٔ مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی (۱۳۹۷) و تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری (مدظلهالعالی) شکل گرفته است. رسالت این دانشگاه، نه صرفاً اعطای مدرک تحصیلی، بلکه تربیت معلم متعهد، کارآمد، تحولآفرین و برخوردار از شایستگیهای حرفهای، تربیتی و ایمانی است.
ابلاغ چارت سازمانی جدید دانشگاه فرهنگیان در سطح استانها (آبان ۱۴۰۴) که در قالب یک سند ۳۶ صفحهای و با ایجاد ۳۱ دانشگاه استانی و یک دانشگاه ملی ارائه شده، متأسفانه از این رسالت ویژه بهشدت فاصله گرفته و به سمت الگوی دانشگاههای عمومی و جامع وزارت علوم حرکت کرده است. این یادداشت تحلیلی، با استناد مستقیم به اسناد بالادستی و بیانات رهبر معظم انقلاب، مهمترین مغایرتهای ماهیتی و کارشناسی این چارت را بررسی میکند.
۱. حذف کامل نشانههای مأموریت ویژهٔ تربیت معلم از ساختار سازمانی
در چارت جدید، هیچ معاونت، مدیریت یا حتی گروهی با عنوان «تربیت معلم»، «مهارتهای حرفهای معلم»، «کارورزی و تمرین عملی معلمی» یا «تربیت عملی» پیشبینی نشده است. معاونتهای چهارگانه (آموزشی و تحصیلات تکمیلی، پژوهشی و فناوری، فرهنگی و دانشجویی، برنامهریزی و اداری-مالی) دقیقاً مشابه ساختار دانشگاههای عمومی مانند دانشگاه تهران، علامه طباطبایی یا دانشگاه آزاد اسلامی است.
این در حالی است که:
- مادهٔ ۳ قانون تأسیس دانشگاه فرهنگیان صراحت دارد: «هدف دانشگاه، تربیت معلم متعهد و کارآمد با تأکید بر شایستگیهای حرفهای و تربیتی است».
- بند ۶-۳ سند تحول بنیادین تأکید میکند: «دانشگاه فرهنگیان بهعنوان قطب اصلی تربیت معلم باید دارای ساختار متمایز و مأموریتمحور باشد».
- مقام معظم رهبری (۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۷): «اینجا باید معلم تربیت کند، نه فقط مدرک بدهد… دانشگاه فرهنگیان باید متفاوت از بقیهٔ دانشگاهها باشد».
۲. دانشگاهیسازی و خطر از بین رفتن هویت معلمپروری
تبدیل پردیسها به «دانشکده» و ایجاد ۳۱ دانشگاه استانی، دقیقاً همان مسیری است که پیشتر دانشگاه تربیت معلم تهران (خوارزمی) طی کرد و از رسالت اصلی خود دور شد. این ساختار جدید، دانشگاه فرهنگیان را از یک نهاد مأموریتگرا به یک نهاد عمومی تبدیل میکند؛ همان چیزی که مقام معظم رهبری بارها از آن نهی فرمودهاند:
– ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۱: «نباید بگذاریم دانشگاه فرهنگیان شبیه دانشگاههای دیگر شود».
– ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۳: «تربیت معلم کار بسیار حساس و سنگینی است… نباید به شکل دانشگاههای معمولی درآید».
۳. حذف یا ادغام واحدهای کلیدی رسالت تربیت معلم
در ساختار قبلی، واحدهای مهمی مانند «مدیریت کارورزی و مهارتهای حرفهای»، «مرکز مطالعات تربیت معلم»، «گروههای عملی تدریس» و «واحد تمرین معلمی» بهصورت مستقل و برجسته وجود داشت. در چارت جدید این واحدها یا بهطور کامل حذف شدهاند یا در معاونتهای عمومی ادغام و کمرنگ شدهاند؛ این در حالی است که کارورزی عملی و تمرین معلمی از ارکان اصلی تربیت معلم در نظام جمهوری اسلامی و مورد تأکید مکرر سند تحول بنیادین و بیانات مقام معظم رهبری است.
۴. شتابزدگی، فقدان پشتوانهٔ کارشناسی و عدم مشارکت بدنهٔ دانشگاه
این چارت بدون هیچگونه مطالعهٔ تطبیقی، نظرسنجی از اساتید، مدیران پردیسها، کارشناسان تربیت معلم، تشکلهای دانشجویی و حتی شورای عالی آموزش و پرورش تدوین و ابلاغ شده است. این روش دقیقاً مغایر با تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری بر کار کارشناسی و مشورت است:
– ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۷: «هر کاری باید با مطالعه و کارشناسی انجام شود… اینجا جای آزمون و خطا نیست».
۵. خطر جزیرهای شدن و تضعیف شبکهٔ ملی تربیت معلم
استانی شدن کامل بدون حفظ یک هستهٔ قوی مرکزی برای سیاستگذاری مهارتهای حرفهای، منجر به ناهمگونی شدید کیفیت معلمان بین استانهای برخوردار و محروم خواهد شد؛ نتیجهای که دقیقاً خلاف عدالت آموزشی مورد تأکید سند تحول و مقام معظم رهبری است.
۶. تورم اداری به جای تقویت صف و کلاس درس
افزایش ۵۰۰۰ پست سازمانی جدید، نسبت نیروهای ستادی به نیروهای صف را بهشدت نامتعادل میکند؛ در حالی که مقام معظم رهبری بارها فرمودهاند: «باید امکانات به صف و به معلم برسد، نه به ستاد».
نتیجهگیری و پیشنهادهای اصلاحی
چارت سازمانی جدید، هرچند با نیت یکپارچگی و توسعه تدوین شده، اما به دلیل مغایرتهای بنیادین با قانون تأسیس، سند تحول بنیادین، اساسنامه و بیانات مکرر مقام معظم رهبری، رسالت ویژهٔ تربیت معلم را بهشدت تضعیف میکند و دانشگاه فرهنگیان را در مسیر تبدیل شدن به یک دانشگاه عمومی قرار میدهد.
برای جلوگیری از این انحراف تاریخی، پیشنهاد میشود:
- ۱. توقف فوری اجرای چارت تا انجام بازنگری جامع با حضور نمایندگان واقعی بدنهٔ دانشگاه (اساتید، مدیران پردیسها، بسیج اساتید و دانشجویی، تشکلهای فرهنگی).
- ۲. تشکیل کارگروه مشترک با حضور شورای عالی انقلاب فرهنگی، کمیسیون آموزش مجلس، وزارت آموزش و پرورش و سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی حداکثر تا پایان آذر ۱۴۰۴.
- ۳. احیای معاونت یا مدیریت کل اختصاصی «تربیت معلم و مهارتهای حرفهای» در سطح ملی و استانی.
- ۴. اختصاص حداقل ۴۰ درصد پستهای جدید به تقویت پردیسها، کارورزی عملی و اساتید مهارتهای حرفهای.
- ۵. الزام به تدوین شاخصهای سالانهٔ «کیفیت تربیت معلم» بر اساس سند تحول و گزارشدهی مستقیم به محضر مقام معظم رهبری و مجلس شورای اسلامی.
دانشگاه فرهنگیان امانت سنگینی بر دوش نظام جمهوری اسلامی است. هرگونه انحراف از رسالت اصلی آن، خسارت جبرانناپذیری به آیندهٔ انقلاب و نسلهای بعدی وارد خواهد کرد. انتظار میرود با تدبیر فوری مسئولین عالیرتبه، این چارت بازنگری شود تا دانشگاه فرهنگیان همچنان «قطب تربیت معلم انقلاب اسلامی» باقی بماند.